Хараҕын чөлүгэр түһэрбит киһиттэн сүбэ.
Кондратьев Артур диэн инженер, урбаанньыт киһи ыалдьыттаата. Соторутааҕыта биһиги эрэдээксийэбитигэр кэлэн “харахпын эмтэтэн кэлэн олус үөрдүм, онон дьоҥҥо эмиэ сүбэ биэриэхпин баҕарабын” диэбитэ.
Хараҕым көрбөт буолан испитэ…
2014 с. эмискэ биир хараҕым сыыйа мөлтөөн барбыта. Дьокуускайдааҕы харах балыыһатыгар баран көрдөрбүппүн, “сааһыраҥҥын мөлтөөбүт” диэн диагнозтаабыттара. Ону туох диэххиний, баҕар, буолуо… Ол эрээри кэргэним ону истээт “эс, 46 саастаах киһи сааһырдаҕай?” диэн адьас ылымматаҕа. Ол сылдьан биир кырдьаҕас бырааска көрдөрбүппэр, “хараҕыҥ дабылыанньата тахсыбыт” диэн быһаарбыта. Дьокуускайга көрдөрөрбөр олус элбэх бириэмэ барбыта. Туох баар анаалыһы барытын туттарбытым да үрдүнэн, сырыы аайы “онтуҥ тиийбэт, мантыҥ итэҕэс” диэннэр, күнүм бардар баран испитэ. Ол тухары хараҕым мөлтөөн испитэ… Аны “ыарыым иккис харахпар көһөр” диэн хомоппуттара. Аҥаардас анаалыс туттарарбар, онно-манна сүүрэрбэр сыл курдук барбыта. Бириэмэ бөҕөтүн бараабытым (харах балыыһатыгар эмтэммит дьон да ону бигэргэтиэхтэрэ диэн бүк эрэнэбин, бэйэбиттэн тугу да эппэккэ кэпсиибин). Ону санаатахха, тыаттан киирбит киһи, дьэ, хайдах буоларый?
Көрдөһөн-ааттаһан, “тугу эмэ гыныҥ, хараҕа суох хаалар буоллум” диэн куттанан, эпэрээссийэҕэ анаммытым. Ол да кэнниттэн улаханнык туһамматаҕым.
Ол курдук сылдьан, интэриниэтинэн биир хампаанньа омук сиригэр эмтэтэ ыытарын билбитим.
Илиибиттэн сиэтэ сылдьан, чаас иһигэр эмтээн кэбистилэр
Ол хампаанньа көмөтүнэн, Соҕуруу Кэриэйэҕэ “Хангыль” диэн балыыһаҕа хараҕы эмтииллэрин билэн, докумуон хомуйан сайаапка ыыппытым. Ол ону бигэргэтэллэрин эмиэ өр баҕайы күүппүтүм. Бигэргэтэллэрин кытта, Кэриэйэ Инчхон куоратыгар тиийдим. Олус үчүгэйдик көрсүбүттэрэ. Балтараа чаас иһигэр харахпын чинчийбиттэрэ, ыарыыбын быһааран кэбиспиттэрэ. Оттон мин Дьокуускайга сылы быһа сүүрэн эрэйдэммитим ээ! Маны тоҕо эрдэ тоҕо билбэтэх баҕайыбыный!
“Хангыль” килииникэ – 14 этээстээх дьиэ, барыта хараҕы эмтииргэ анаммыт. Кэриэйэҕэ конкуренция кытаанах эбит. Онон, көрдөрө кэлбит киһини куһаҕаннык көрсүбүт, үөрбэт, тоҥуй бырааһы үҥүстүлэр да тута үлэтиттэн устан кэбиһэллэр эбит. Кэриэйэҕэ үктэниэхпиттэн барыахпар диэри үөрэн мичилийэ сылдьар үлэһиттэр, омуна суох, илиибиттэн сиэтэн илдьэ сырыттылар. Тоҥхоҥноо да тоҥхоҥноо… Киһи эрэ сүргэтэ көтөҕүллүөх. Ол курдук, ыарыыбын быһааралларыгар 19 000 солк. кэриҥэни төлөөбүтүм. Көрөн баран, кэриэй быраастара “глаукома” диэн диагнозпын бигэргэппиттэрэ, “эбиитин катаракталааххын, ону эпэрээссийэлээбэппит, хааппыланы кутуннаххына сөп буолуо” диэн быһаарбыттара. Ол хааппылаларын куттубутум кэннэ, сарсыныгар хараҕым дабылыанньата түһэн олус соһуппута. Мээнэ эпэрээссийэлээбэт эбиттэр, олох суһал эрэ түгэҥҥэ оннук миэрэни ылаллар. Онон, кэриэйдэри харчыга ымсыыран, кэлбит эрэ киһини барытын эпэрээссийэлээн хачыгыратан, харчыларын сотон ылар былааннара суоҕун өйдөөбүтүм. Кинилэр сүрүн сыаллара – киһини көрөр оҥоруу. Биир “катаракталаах” диэн быһаарыллыбыт харахпар, эбиитин пленка үүнэн испитин быһаарбыттара. Онон икки харахпар хрусталиктарын уларыппыттара.
Дьокуускайтан Кэриэйэҕэ көтөрбөр, аттыбар турар киһини көрбөт этим. Кэлэрбэр барытын көрөр буолан төннүбүтүм. Кистэлэ суох эттэххэ, салгыы Дьокуускайга анаалыстарбын көһүтэ сылдьыбытым, салгыы эпэрээссийэлэммитим буоллар… Ама, хараҕа суох хаалыам этэ дуо?
“Хангыль” клиникаҕа харахтарбын эпэрээссийэлииллэрэ, аҥаардас биир харахпар, чаас аҥаара эрэ бириэмэни ылбыта. Онон биир чаас иһигэр эмтэнэн бүтэн хаалбытым. Биир харахпар 90-ча тыһ. солк. (көрдөрүүтүн-чинчийиитин барытын холбоон) бараммыта. Балыыһаҕа биир хонон баран тахсыбытым уонна харахтаах дьиэлээбитим. Ол сылдьан, дьоҥҥо-сэргэҕэ бу туһунан этиэххэ наада диэн санааҕа кэлбитим. Хас киһи бу мин курдук эрэйдэнэ сылдьара буолуой…
Босхо сүбэлиибин, дьоҥҥо көмөлөһөбүн
Харахпын эмтэнэн баран, кэриэйдэртэн “эһигини дьон хантан булуон сөбүй?” диэн ыйыталаспытым. Мин хас да билэр киһим хараҕа мөлтөҕүн билэрим. Онуоха быраастарым “биһигини кытары хантараак түһэрис” диэтилэр. Ол оннук хантараактаах киһини кытары дөбөҥнүк уонна түргэнник сибээстэһэллэр эбит. Миигин ыыппыт хампаанньа бүтүн ыйы быһа күүттэрбитин курдук буолбакка… Эбиитин ол хампаанньаҕа балыыһа булан биэрэллэригэр харчы төлөөбүтүм. Ол иһин бэйэм кыһалҕалаах дьоҥҥо сүбэлиэхпин баҕарбытым. Эбэн этэбин, мин харахтара ыалдьар дьонтон харчы ылбаппын. Бэйэм харах ыарыытыттан кэһэйбитим бэрт буолан, ол өҥөнү сүрэҕим баҕатынан, бэйэм толоробун. Номнуо 10-ча киһини Кэриэйэҕэ ыыттым. Анараа килииникэҕэ суруйдахпына, биир күн иһигэр хоруйдууллар, онон дьон билиэт ыллылар да тута көтө тураллар.
Диагноһы сөпкө туруоруу – улахан суолталаах
Этэн аһарбытым курдук, бүгүҥҥүтэ 10-ча киһини Кэриэйэ балыыһатыгар ыыттым. Тоҕо эрэ Дьокуускайга быһаартарбыт диагностара Соҕуруу Кэрийэҕэ тиийдэхтэринэ сыыһалаах-халтылаах эбэтэр арыый атын буолан тахсар эбит.
Ыыппыт дьоммуттан биир киһини “миома сетчатки” диэн диагнозтаабыттара. Кини 62 саастаах, массыына саахалыгар түбэһэн, биридимиэти икки гына көрөр буолан хаалбыт. Дьокуускайга көрдөрбүтүн “сетчаткаҥ араҥаламмыт” диэбиттэр, эмиэ эпэрэссийэлээри сылдьыбыттар. Манна, куттала диэн, “сетчатка ыарыытын” эпэрээссийэҕэ тута аныыллар. Оруобуна эпэрээссийэлээри сырыттахтарына, бэйэтэ күүһүнэн Кэриэйэҕэ баран быыһанна. Кэриэйэҕэ тиийбитин, “сетчаткаҥ бүтүн, көрөр тиһигиҥ бэргээбит” диэн быһаарбыттар. Хрусталигын уларытан биэрбиттэригэр, хараҕа чөлүгэр түспүт.
Икки харахтарыгар немецкэй диоптрийдаах хрусталиктары туруорбуттара. Билигин 90 % көрөр буолан кэллэ.
Ньурба олохтооҕун “глаукома” диэн эпэрээссийэҕэ анаабыттара. Эпэрээссийэлэниэн иннинэ, түргэнник быһаарынан, Кэриэйэҕэ көппүтэ. Онно тиийбитин “эпэрээссийэлээбэппит, сетчаткаҥ араҥаламмыт” диэн укуол аныыллар. Ол курдук 4-тэ Кэриэйэҕэ баран кэллэ, укуолга сылдьан, эмтэнэн үтүөрбүтэ.
Быйылгыттан “Хангыль” клиника килийиэннэригэр “гарантия олохтоотубут” диэн үөртүлэр. Ол аата, онно эмтэммит киһи 1 сыл мэктиэ ылар, хараҕа мөлтүүр түгэнигэр, бырайыаһын, олорорун, эмтэнэрин барытын төлүүллэр.
Кэриэйдэр ньымаларын манна туһаныахпытын наада
“Хангыль” килииникэ быраастара бу сайын Дьокуускайга кэлэ сылдьыбыттара. Дьиҥинэн, ситим олохтуохха наада эбит. Саатар анараа Кэриэйэттэн олорон ыраахтан (дистанционнай ньыманан) харах ыарыытын диагноһын оҥороллорун курдук. Оччоҕо дьон төттөрү-таары айанныа суоҕа этэ. Харах диэн саамай күндү уоргаммыт буоллаҕа дии. Дьон хараҕа суох хаалан баран, харчытын харыһыйан эмтэммэтэҕиттэн кэмсинэр, айманар. Биһиги эмиэ тугу эрэ толкуйдаан, харахпытын харыстанар, уопуттаах дьону кытары ситим олохтуур баҕалаахпыт. Маны дьон-сэргэ туох дии саныыра буолла? Анараа Кэриэйэ быраастара этэллэринэн, Азия уонна Дьобуруопа дьонун харахтара тус-туһунан, онон эмтииргэ даҕаны ураты, атын методика туттуллуохтаах.
Бу бэйэм эппинэн-хааммынан билбиппин, бэйэм уопуппун туох баарынан кэпсиибин уонна дьону кытары үллэстэбин. Барыгытар чөл туругу, доруобуйаны баҕарабын!
Мин бу суруйуубунан бэйэбит харахпыт балыыһатын кыратык да хомуруйар былааным суох. Уопсайынан, биһиги дойдубутугар уонна Соҕуруу Кэриэйэҕэ эмтиир ньымалара, методикалара, аныгы технологияны туһаныылара араас таһымнаах буолар эбит диэхпин эрэ баҕарабын.
Кэриэйэ балыыһатын туһунан босхо сүбэлэтэргэ 89142687387 нүөмэргэ эрийэн билсиҥ, ыйыталаһыҥ.
Сардаҥа БОРИСОВА, «Кыым» хаһыат.
